بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت زنجان از نظر استانداردهای شرب با استفاده از رویکرد زمین‌آمار

در بررسی تغییرات مکانی پارامتر‌های کیفی آب­های زیرزمینی برای شناخت وضعیت کیفی آبخوان، منابع آلوده­کننده و تعیین مناسب­ترین راهکارهای مدیریتی، روش­های زمین­آماری و GIS ابزار مفیدی هستند. در این پژوهش، توزیع پارامتر‌هایی نظیرEC ،TDS ، TH و pH در منابع آب­ زیرزمینی دشت زنجان با استفاده از روش­های زمین­آماری عکس فاصله (IDW)، توابع شعاعی(RBF)، تخمین­گر موضعی (GPI)، تخمین­گر عام (LPI) و روش کریجینگ معمولی (OK) در نرم‌افزار ArcGIS بر اساس نمونه­های آب زیرزمینی 34 حلقه چاه‌ ارزیابی و نقشه­های پراکنش مکانی هر کدام تهیه شد. پس از بررسی واریوگرام و مشخص‌شدن مکانی‌بودن تغییرات پارامتر‌ها، اقدام به میان­یابی پارامتر‌ها شد و با استفاده از روش اعتبارسنجی متقابل (CV) و ریشۀ دوم میانگین مربعات خطا (RMSE)، بهترین مدل ارزیابی با کمترین مقدار RMSE انتخاب شد. نتایج نشان داد، پارامترهای EC و pH با استفاده از روش عکس فاصله و پارامترهای TH و TDS با استفاده از روش تخمین­گر توابع شعاعی کمترین مقدار RMSE را داشته­اند و برای تهیۀ نقشۀ توزیع مکانی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی از این روش­ها استفاده شد. با توجه به استاندارد آب آشامیدنی سازمان بهداشت جهانی و نقشه­های به‌دست‌آمده از زمین‌آمار، پارامتر pH در کل دشت برای شرب بدون محدودیت است و مقدار پارامتر EC در چهار‌چاه والایش، دیزج‌آباد، زنجان و مهتر در جنوب شرقی، مرکز و شمال غربی دشت‌ محدودیت دارد که ناشی از فعالیت­های کشاورزی در این منطقه است. مقدار پارامتر TDS بجز شمال شرقی در کل دشت دارای محدودیت زیاد از نظر مصرف شرب است. در تعداد کمی از چاه­های دشت‌ مقدار TH بدون محدودیت است و مقادیر این پارامتر در دشت زنجان از نظر شرب محدودیت ایجاد می‌کند و از نظر سختی، آب کلیۀ چاه­ها در طبقۀ سخت و خیلی سخت طبقه­بندی می­شوند. به‌نظر می­رسد، دلیل روند کاهش کیفیت آب زیرزمینی برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی و حفر چاه­های غیرمجاز و گسترش فعالیت­های صنعتی است.